Soms voel ik een ongemakkelijke kriebel als ik hoor zeggen: je mag er zijn… Het lijkt zo weeïg, zo lievig. Terwijl ik zelf ook regelmatig iets roep over ‘accepteren dat je mag zijn’. Toch zijn dat voor mij verschillende dingen. En alleen maar zijn is in mijn beleving geen eindstation, maar eerder een vertrekpunt. Zijn is niet vrijblijvend en weeïg, juist het tegenovergestelde. Ik zie er een hele indringende opdracht in.
Wat is dat eigenlijk: zijn?
‘Alleen maar zijn’ is de naam van de kloosterretraite die ik meerdere keren per jaar organiseer in Abdij OLV van Koningshoeven. Die naam komt niet zomaar uit de lucht vallen. Tijdens één van mijn eerste retraites kwam ik altijd met een denkbeeldige tas vol bagage naar de abdij. Veel om aan te werken. Veel om na te streven. Altijd maar bezig om mezelf te bewijzen en ervoor te zorgen dat anderen mij zouden accepteren. Dat ik goed genoeg zou zijn in de ogen van de ander. Zomaar in ontvangst nemen wat me werd aangeboden, was er niet bij. Ik voelde dat ik daar iets tegenover moest zetten. Tot de toenmalige gastenbroeder me zei: “Accepteer maar dat je alleen maar hoeft te zijn…”
Zijn. Tjonge, wat moest ik daar mee? Ik wist helemaal niet hoe dat eruit zag, wat dat voor verwachtingen meebracht. En toch voelde het goed. Alsof ik ineens ruimer kon ademhalen. Je hoeft alleen maar te zijn. Alleen maar zijn.
Als je Van Dale erop naslaat, vind je een hele lijst aan uitleggingen onder het kleine woordje zijn. In de vorm van werkwoorden, koppelwerkwoorden, hulpwerkwoorden, een zelfstandig naamwoord en ook nog een bezittelijk voornaamwoord. Er is nogal wat te zeggen over dat ene woordje. Als ik het heb over alleen maar zijn, dan gaat het over het zijn als je bestaan. En zijn als leven. Ademhalen. Bovenal aanwezig zijn. Hier en nu, op de plaats waar je gesteld bent. Accepteren dat je bent.
Aansluiten op de Bron
Alleen maar zijn. Is dat niet wat makkelijk? Individualistisch of egoïstisch zelfs? Ik denk het niet. Ik denk zelfs dat het voor heel veel mensen tegenwoordig heel moeilijk is om slechts te zijn. We zijn maar bezig en in beweging, zoeken afleiding, zijn gehaast en staan zelden stil. Weet je nog wel wie je bent, wanneer je enkel onderweg bent en nooit eens de tijd neemt om stil te worden? Juist wanneer je altijd maar doorgaat, dreig je de verbinding met jezelf én met de ander kwijt te raken.
Zijn heeft volgens mij veel te maken met stiltemomenten in je leven. En als christen geloof ik dat het in die stiltemomenten niet zozeer gaat over het terugvinden van jezelf. Nee, het gaat erom in die stille momenten af te stemmen en aan te sluiten op de Bron. Verbinding maken met God, je laten koesteren en voeden. Tot rust komen in zijn Aanwezigheid. En vanuit die verbinding mag je ook leren over jezelf en kun je als mens groeien.
Zorg voor je eigen ziel
Op die manier heeft het zoeken van de stilte ook alles te maken met de zorg voor je eigen ziel. De zorg voor ons lichaam is tegenwoordig wel bekend. Gezond eten, sporten, voldoende rust nemen en ga zo maar door. Maar de zorg voor je ziel wil er nog weleens bij inschieten. Zou dat zijn omdat onze ziel zo ongrijpbaar lijkt? Je kunt je ziel niet aanwijzen, zoals je bij je knie of je hart nog wel kunt. Toch is het je ziel – je zijn, wie je in wezen bent – die altijd overblijft. Je blijft je hele leven veranderen, van baby tot puber, volwassene, tot in de ouderdom aan toe. Maar al die tijd blijft je kern, je ziel bestaan. Als christen geloven we zelfs dat je ziel tot na je dood voort blijft leven bij God.
Zoek rust, mijn ziel, bij God alleen, van Hem blijf ik alles verwachten.
Uit de Bijbel – Psalm 62 vers 6 (NBV21)
Zijn, aanwezig zijn in het leven, betekent volgens mij dan ook dat je verantwoordelijkheid neemt voor je eigen ziel. Dat je investeert in de zorg voor wie jij in wezen bent. Door regelmatig stil te staan, daadwerkelijk stil te zijn en af te stemmen op God, als onze Maker en onze Bron van Leven. Zoals in de Bijbelse Psalm 62 ook zo mooi omschreven staat: Alleen bij U vindt mijn ziel haar rust.
Antwoord geven op het appèl
Heerlijk om zo te mogen rusten bij onze Hemelse Vader. Toch? Alleen maar te zijn. En nee, dat is niet makkelijk, want het betekent ook dat je loslaat wat je hart beheerst. Je zorgen, verlangens en ambities. Loslaten is voor de meesten van ons één van de moeilijkste zaken van het leven.
Alleen maar zijn betekent daarbij ook nog eens meer dan slechts rusten in de Aanwezigheid van God. Want je laten voeden door Hem, houdt ook een opdracht in. Je bent geroepen om te léven. God roept ons tot het leven. In verbinding met Hem, maar ook in verbinding met hen die hij op ons pad plaatst. Aanwezig zijn in dit leven wil dan ook zeggen dat je oog en oor krijgt voor wie en wat God op onze weg brengt. Het vraagt om een leven met aandacht. Zodat je de signalen niet mist en met oogkleppen op door de wereld dendert. Zodat je ook antwoord kunt geven op het appèl dat van die levenssignalen uitgaat.
Alleen maar zijn als levenshouding
Daarmee wordt alleen maar zijn meer dan een moment van bezinning en ontspanning. Het is in de praktijk een levenshouding waarbij je leeft met aandacht voor wat écht telt. Aandacht voor de grote dingen, maar zeker ook het kleine. Dat wat we vaak verwaarloosbaar achten. Een toevallige ontmoeting onderweg kan dan ineens een diepe betekenis krijgen. Een wandeling door de natuur kan een spirituele ervaring worden. De tekst van een lied kan een opdracht inhouden. Een gevoel van onrust kan betekenen dat je een andere richting uit moet.
Leven met aandacht, waarbij je regelmatig de tijd neemt om stil te worden en af te stemmen op de Bron van Leven, is een leven dat betekenisvol is of wordt. Waar jouw leven niet op zichzelf staat, maar onderdeel is van een groter geheel. Een levenshouding waarbij het niet gaat om jóú, maar waarin je verantwoordelijk omgaat met de taken die je gegeven zijn. Dienstbaar aan God, je medemens, de maatschappij, de schepping.
Alleen maar zijn is dus niet vrijblijvend en makkelijk, maar een indringende opdracht om de zorg voor je eigen ziel serieus te nemen. Om niet bij jezelf te blijven hangen, maar juist uit te delen aan anderen.